ورتبروپلاستی و کیفو پلاستی (تزریق سیمان ستون فقرات)
عمل‌های ورتبروپلاستی و کیفوپلاستی برای درمان شکستگی‌های فشردگی یا کمپرشن دردناک ستون فقرات انجام می‌شوند که معمولاً پی‌آمد پوکی استخوان هستند. پزشک مخلوط سیمان را تحت هدایت تصویربرداری فلوئوروسکوپی داخل مهره‌ی شکسته تزریق می‌کند یا بالن را وارد مهره‌ی شکسته می‌کند تا فضا ایجاد شود و بتواند این فضا را با سیمان پر کند؛ عمل اول ورتبروپلاستی و عمل دوم یعنی جایگذاری بالون کیفوپلاستی نامیده میشود. 75 درصد بیماران بعد از عمل ورتبروپلاستی توانایی حرکتی از دست رفته را بازمی‌یابند و فعال‌تر می‌شوند.
فواید ترمیم مهره ستون فقرات با تزریق سیمان
- ورتبروپلاستی و کیفوپلاستی توانایی‌های عملکردی بیمار را افزایش می‌دهد تا وی بتواند بدون فیزیوتراپی یا طب فیزیکی و توانبخشی به سطح فعالیت قبلی خود بازگردد.
- این عمل‌ها معمولاً درد ناشی از شکستگی کمپرشن مهره را با موفقیت تسکین می‌دهد، درد بسیاری از بیماران تقریباً بلافاصله بعد از عمل یا ظرف چند روز برطرف میشود و اکثر بیماران از لذت یک زندگی بدون علائم دردناک برخوردار می‌شوند.
- تقریباً 75 درصد بیماران بعد از ورتبروپلاستی توانایی حرکتی خود را بازمی‌یابند و فعال‌تر می‌شوند و میتوانند با پوکی استخوان مقابله کنند. بیمارانی که قادر به حرکت نبوده‌اند، میتوانند به استرحت مطلق خود پایان دهند و از روی تخت بلند شوند. این فعالیت خطر ذات‌الریه را کاهش می‌دهد و با قوی‌تر کردن عضلات انگیزه‌ی بیمار را برای فعالیت بیشتر می‌کند.
- ورتبروپلاستی و کیفوپلاستی معمولاً عمل‌هایی ایمن و موثر هستند.
- در این عمل‌ها نیازی به ایجاد برش نیست، جراح فقط شکاف کوچکی را روی پوست ایجاد می‌کند که حتی نیازی به بخیه زدن ندارد.
کاربردهای متداول ورتبروپلاستی و کیفوپلاستی
ورتبروپلاستی و کیفوپلاستی برای درمان شکستگی‌های فشردگی دردناک مهره‌های ستون فقرات انجام میشود که عموماً به دلیل پوکی استخوان ایجاد شده‌اند. ورتبروپلاستی و کیفوپلاستی معمولاً بعد از امتحان کردن درمان‌های کم‌تهاجمی‌تر مانند استراحت مطلق، استفاده از بریس یا کمربند طبی و درمان دارویی و نتیجه نگرفتن از آنها توصیه میشود. ورتبروپلاستی و کیفوپلاستی را می‌توان به سرعت بر روی بیمارانی انجام داد که به دلیل بروز دردهای ناراحت کننده نیاز به بستری شدن پیدا کرده‌اند. همچنین بعد از انجام این عمل‌ها نیاز بیمار به استراحت مطلق و مصرف دارو کمتر میشود. از این گذشته ورتبروپلاستی و کیفوپلاستی به بیمارانی توصیه میشود که:
- سالمند یا ضعیف هستند و احتمال دارد استخوان‌هایشان بعد از شکستگی به خوبی جوش نخورد.
- به دلیل وجود تومور خوش خیم دچار شکستگی کمپرشن مهره‌ها شده‌اند.
- به دلیل مصرف درازمدت استروئید یا ابتلا به اختلال‌های متابولیک دچار پوکی استخوان شده‌اند.
توصیه میشود ورتبروپلاستی و کیفوپلاستی ظرف هشت هفته بعد از شکستگی حاد انجام شود تا احتمال موفقیت‌آمیز بودن عمل به حداکثر برسد.
ورتبروپلاستی و کیفوپلاستی درمان مناسبی برای عارضه‌های زیر نیست:
- فتق دیسک یا کمر درد آرتریتی
- این عمل‌ها معمولاً برای بیماران جوان‌تری که به جز شکستگی مشکل دیگری ندارند، توصیه نمیشود. چون تجربیات و شواهد درازمدت مربوط به تزریق سیمان در جسم مهره محدود است. به علاوه شکستگی‌های بیماران جوان‌تر سریع‌تر از شکستگی‌های بیماران مسن‌تر یا مبتلا به پوکی استخوان جوش می‌خورد.
- این عمل‌ها درمانی نیست که از شکستگی‌های بیماران مبتلا به پوکی استخوان در آینده جلوگیری کند. ورتبروپلاستی و کیفوپلاستی فقط برای ترمیم شکستگی‌های فشردگی تشخیص داده شده و التیام نیافته‌ی جدید کاربرد دارد.
- ورتبروپلاستی و کیفوپلاستی برای اصلاح انحناء غیرعادی ناشی از پوکی استخوان ستون فقرات کاربرد ندارد، اما اگر بدشکلی ناشی از شکستگی جدید باشد، تزریق سیمان در ستون فقرات از تشدید آن جلوگیری می‌کند.
- ورتبروپلاستی و کیفوپلاستی برای بیماران مبتلا به آمفیزم ریوی شدید یا دیگر بیماری‌های ریوی مناسب نیست، چون برای این گروه از بیماران سخت است که یک تا دو ساعت برای انجام عمل ورتبروپلاستی روی شکم دراز بکشند. به همین دلیل امکانات خاصی برای راحت بودن این بیماران در نظر گرفته میشود.
- این عمل‌ها برای اصلاح شکستگی‌های جوش خورده و مزمن مهره‌ها مناسب نیست.
- ورتبروپلاستی و کیفوپلاستی برای بیمارانی که استخوان‌های سالم دارند یا مهره‌هایشان در اثر سانحه شکسته است، توصیه نمیشود.
- این عمل‌ها برای بیماران درگیر با انحناهای غیرعادی ستون فقرات، مانند اسکولیوز یا کیفوز (قوز)، که علت دیگری به جز پوکی استخوان داشته باشد، مناسب نیست.
ورتبروپلاستی و کیفوپلاستی برای بیماران دچار تنگی کانال نخاعی یا فتق دیسک همراه با تحت فشار قرار گرفتن نخاع یا عصب و کاهش عملکرد عصبی توصیه نمیشود.
آمادگی قبل از ورتبروپلاستی
معاینه ی بالینی با هدف تایید وجود شکستگی کمپرشن و اطمینان از سودمند بودن جراحیهای ورتبروپلاستی و کیفوپلاستی انجام میشود. این معاینه و ارزیابی شامل موارد زیر میشود:
- تصویربرداریهای تشخیصی
- آزمایش خون
- معاینهی بالینی
- عکسبرداری از ستون فقرات
- اسکن رادیوایزوتوپ استخوان
- تصویربرداری تشدید مغناطیسی (ام آر آی)
- توموگرافی رایانهای (سی تی اسکن)
ممکن است در طول عمل داروهای تقویت کنندهی استخوان دریافت کنید. تمامی داروهای مصرفی خود، شامل مکملهای گیاهی، و حساسیتها، به ویژه حساسیت به داروهای بیحسی موضعی، بیهوشی عمومی یا مواد حاجب حاوی ید را باید به پزشک معالجتان اطلاع دهید. لازم است که مصرف آسپرین، داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب (NSAIDs) یا رقیق کنندهی خون را از مدت معینی قبل از عمل متوقف کنید. بیماران باید احتمال بارداری خود را به پزشک معالجشان یا متخصص رادیولوژی اطلاع دهند، چون بسیاری از روشهای تصویربرداری، به دلیل محافظت از جنین در برابر اشعه در دوران بارداری انجام نمیشود. چنانچه رادیوگرافی لازم باشد، احتیاطهای لازم به کار برده میشود تا جنین حداقل میزان اشعه را دریافت کند. همچنین آزمایش خون قبل از عمل ورتبروپلاستی به منظور اطمینان از وجود نداشتن مشکل در لخته شدن خون انجام میشود. داروهای معمول را میتوانید روز عمل با یک جرعه آب تا شش ساعت قبل از عمل مصرف کنید، به هیچ وجه آب میوه و شیر قبل از عمل ننوشید. دستورات پزشک را به دقت رعایت کنید. اکثر بیماران میتوانند داروهای معمول خود را، به جز داروهای فشار خون مصرف کنند. این داروها باید صبح روز عمل با چند جرعه آب مصرف شود. همچنین از چند ساعت قبل از عمل اجازه ندارید چیزی بخورید. هماهنگیهای لازم را انجام بدهید تا یکی از دوستان یا بستگان در روز عمل همراهتان باشند. گان مخصوص عمل نیز در اختیارتان قرار داده میشود.
وسایل عمل ورتبروپلاستی
تجهیزات رادیوگرافی، یک سوزن توخالی یا لوله‌ای به اسم تروکار، سیمان ارتوپدی و دستگاه تزریق سیمان وسایلی است که برای انجام عمل ورتبروپلاستی و کیفوپلاستی به کار برده میشود. در عمل کیفوپلاستی از وسیله‌ای به نام تمپ (tamp) بالن برای ایجاد فضای لازم برای کاتتر بالن استفاده میشود. تجهیزات لازم برای این معاینه شامل تخت رادیوگرافی، یک یا دو لوله‌ی رادیوگرافی و نمایشگری تلویزیون مانند است که در اتاق معاینه قرار داده میشود. تکنیک فلوئوروسکوپی که تصاویر رادیوگرافی را به تصاویر ویدئویی تبدیل می‌کند، حین عمل به کار برده میشود. پزشک روند پیشرفت درمان را به کمک این تکنیک تحت نظر می‌گیرد و پیش می‌برد. این فیلم توسط دستگاه رادیوگرافی و آشکارساز تعبیه شده بالای تخت بیمار تهیه میشود. ماده‌ای به نام پلی متیل متاکریلات (PMMA) در سیمان ارتوپدی وجود دارد که از نظر ظاهری شبیه خمیردندان است و بعد از تزریق در بدن به سرعت سفت میشود. سرم، دستگاه سونوگرافی و دستگاه‌های اندازه‌گیری فشار خون و ضربان قلب نیز حین عمل به کار برده میشود.
عمل ورتبروپلاستی و کیفوپلاستی چگونه انجام میشود؟
هنگامی که یک مهره می‌شکند، به چندین قطعه تقسیم میشود. زمانی که این قطعات سر می‌خورد، روی هم ساییده میشود یا به نخاع فشار می‌آورد، درد شروع میشود. هدف از تزریق کردن سیمان در عمل ورتبروپلاستی این است که قطعات مهره‌ی شکسته به هم بچسبد، مهره تقویت شود و درد از بین برود. ابتدا پوست ناحیه‌ی مورد نظر به صورت موضعی بی‌حس میشود، سپس پزشک سوزنی توخالی یا تروکار را تحت هدایت فلوئوروسکوپی از پوست عبور می‌دهد، وارد جسم مهره می‌کند و مخلوط سیمان را در مهره تزریق می‌کند. متخصص بالن را بعد از بی‌حس شدن پوست از راه تروکار وارد مهره‌ی شکسته می‌کند و آن را باد می‌کند تا فضای لازم برای تزریق سیمان ایجاد شود. سپس متخصص بالن را قبل از تزریق سیمان در حفره‌ی ایجاد شده بیرون می‌کشد.
مراحل عمل ورتبروپلاستی و کیفوپلاستی
این عمل غالباً به صورت سرپایی انجام میشود؛ هرچند برخی بیماران بعد از عمل بستری می‌شوند. قبل از عمل با پزشک معالجتان درباره‌ی لزوم بستری شدن مشورت کنید. ضربان قلب، فشار خون و نبض بیمار حین عمل اندازه‌گیری میشود. پرستار یا تکنیسین اتاق عمل سرم را به سیاهرگ دست یا باوز متصل می‌کند تا بیمار داروی آرامبخش دریافت کند و در طول عمل کاملاً آرام و راحت باشد. عمل را می‌توان تحت آرامبخشی متوسط یا بیهوشی عمومی انجام داد. همچنین بیماران دارو برای پیشگیری از درد و حالت تهوع و جلوگیری از عفونت دریافت می‌کنند. بیمار دمر روی تخت می‌خوابد و موضعی که قرار است سوزن یا تروکار از آنجا وارد شود، اصلاح و ضدعفونی میشود و با دریپ جراحی پوشانده میشود. سپس داروی بیحسی موضعی در پوست و بافت‌های عمقی نزدیک شکستگی تزریق میشود. در مرحله‌ی بعد جراح برش کوچکی را در محل جراحی ایجاد می‌کند و تروکار را تحت هدایت تصاویر فلوئوروسکوپی از عضلات ستون فقرات عبور می‌دهد تا نوک آن دقیقاً در محل شکستگی مهره قرار بگیرد. چنانچه قرار به انجام عمل ورتبروپلاستی باشد، سیمان ارتوپدی تزریق میشود. سیمان گرید پزشکی به سرعت، ظرف 20 دقیقه سفت میشود. جراح تروکار را بعد از تزریق سیمان خارج می‌کند. اما در عمل کیفوپلاستی جراح ابتدا تمپ بالن را از راه تروکار وارد مهره می‌کند و آن را باد می‌کند تا حفره یا فضای لازم ایجاد شود. سپس جراح بالن را بیرون می‌کشد و سیمان استخوانی را در حفره‌ی ایجاد شده تزریق می‌کند. رادیوگرافی و یا سی تی اسکن در پایان عمل به منظور بررسی توزیع سیمان انجام میشود. فشار برای جلوگیری از خونریزی اعمال میشود و زخم جراحی پانسمان میشود. این عمل نیازی به بخیه ندارد و معمولاً ظرف یک ساعت به اتمام می‌رسد. البته اگر بیشتر از یک مهره تحت درمان قرار بگیرد، طبعاً عمل بیشتر طول می‌کشد. در پایان سرم از رگ خارج میشود.
احساس و تجربه‌ی بیماران حین عمل کیفوپلاستی و ورتبروپلاستی
دستگاه‌های اندازه‌گیری کنندهی فشار خون و ضربان قلب به بدن بیمار متصل میشود. بیماران هنگام فرو کردن سوزن سرم در رگ و تزریق داروی بیحسی سوزش خفیفی را حس می‌کنند و هنگام وارد کردن سوند به سیاهرگ یا سرخرگ فشار ملایمی را تجربه می‌کنند. اگر عمل با دریافت داروی آرامبخش انجام شود، بیمار داروی آرامبخش را از طریق سرم دریافت می‌کند تا در طول عمل آرام، راحت و خواب‌آلود باشد؛ بیمار بسته به عمق آرامبخشی ممکن است به خواب برود یا بیدار بماند. محل درمان ضدعفونی، اصلاح و بی‌حس میشود. پزشک برای اطمینان از راحتی بیمار، سوالاتی را از وی در طول عمل می‌پرسد، توانایی بیمار برای پاسخ دادن به این سوالات و اطلاع دادن درد به پزشک بسیار مهم است. طولانی‌ترین بخش ورتبروپلاستی و کیفوپلاستی مربوط به تنظیم تجهیزات و اطمینان از محل مناسب قرارگیری سوزن در مهره‌ی متلاشی شده است. هنگامی که جراح تروکار را در استخوان پیش می‌برد، بیمار کوبش ضربات ملایمی را حس می‌کند.
مراقبت بعد از تزریق سیمان به ستون فقرات
- بعد از عمل اجازه‌ی رانندگی ندارید، اما اگر محل سکونتتان نزدیک کلینیک باشد، میتوانید سوار ماشین بشوید. در غیر این صورت باید یک شب در بیمارستان بستری شوید.
- توصیه میشود که فعالیت‌هایتان را به تدریج افزایش دهید و مصرف داروهای معمول روزمره را از سر بگیرید. کارهای روزمره‌ی خانه را میتوانید انجام دهید، اما ورزش و کارهای سنگین، مانند بلند کردن اشیاء سنگین را باید حداقل شش هفته به تاخیر بیندازید.
- اگر داروهای رقیق کنندهی خون مصرف می‌کنید، باید قبل از مصرف دوباره‌ی این داروها با پزشک معالجتان مشورت کنید.
- درد برخی بیماران بلافاصله بعد از عمل تسکین پیدا می‌کند؛ درد بقیه نیز ظرف دو روز از بین می‌رود یا کمتر میشود. درد ناشی از عمل ورتبروپلاستی معمولاً در عرض دو یا سه روز آرام میشود.
- به مدت دو یا سه روز ممکن است ناراحتی مختصری را در محل ورود سوزن حس کنید. گذاشتن کیسه‌ی یخ روی موضع این ناراحتی جزئی را تسکین می‌دهد، اما مراقب باشید که یخ را مستقیم روی پوست نگذارید، حتماً دستمالی را دور کیسه‌ی یخ بپیچید و آن را بیشتر از 15 دقیقه در روز روی موضع نگذارید. پانسمان زخم را تا 48 ساعت باز نکنید و مراقب باشید که پانسمان مدت زیادی با آب تماس نداشته باشد، در غیر این صورت ممکن است زخم عفونت کند. دوش گرفتن بعد از ورتبروپلاستی اشکالی ندارد.
خطرات و عوارض جانبی تزریق سیمان به ستون فقرات
- در هر عملی که پوست در آن سوراخ یا بریده میشود، خطر عفونت وجود دارد. احتمال بروز عفونتی که درمان آن نیاز به آنتی بیوتیک داشته باشد، کمتر از یک در هزار است.
- احتمال دارد مقدار کمی از سیمان ارتوپدی از جسم مهره نشت کند. نشت سیمان معمولاً مشکل جدی ایجاد نمی‌کند، مگر آن که سیمان به سمت موقعیت‌های خطرناکی مانند کانال نخاعی یا رگ‌های ریه‌ها حرکت کند.
- از دیگر عوارض احتمالی ورتبروپلاستی می‌توان به عفونت، خونریزی، تشدید کمر درد و بروز علائم عصبی مانند بیحسی یا گزگز اشاره کرد. فلج نیز یکی از عوارض بسیار نادر تزریق سیمان در ستون فقرات به شمار می‌آید.
- حدود ده درصد بیماران بعد از ورتبروپلاستی یا کیفوپلاستی دچار شکستگی‌های کمپرشن بیشتری می‌شوند. در این حالت درد بیماران معمولاً به مدت چند روز تسکین پیدا می‌کند، اما درد بعد از مدت کوتاهی دوباره عود می‌کند.
- خطر حساسیت نشان دادن به داروهای مورد استفاده در این عمل‌ها کم است.