کاربرد عمل جراحی در درمان تومور مغزی به چه صورت است؟
معمولا عمل جراحی به منظور خارج کردن تومور تا جایی که برای پزشک مقدور باشد، اولین اقدام درمانی به جهت رفع تومور مغزی است.
کرانیوتومی معمول ترین نوع عمل جراحی برای رفع تومور مغزی می باشد که شامل برداشتن بخشی از استخوان جمجمه است به نحوی که دسترسی به تومور امکان پذیر شود. پس از اتمام عمل جراحی، استخوان دوباره در جای خود قرار می گیرد.
معمولا پیش از رسیدن به تشخیص قطعی، از بافت مورد نظر نمونه برداری می شود. نمونه برداری شامل برداشتن مقدار کمی از بافت تومور از طریق یک سوزن بسیار نازک است. هدف از این کار مورد آزمایش قرار دادن نمونه تهیه شده است. به این ترتیب آسیب شناسان سلول های بافت سرطانی را مورد برسی قرار می دهند تا درجه تومور، میزان وخامت و نوع دقیق آن را مشخص کنند.
ابزارها و تکنیک های جدید جراحی، امکان برداشتن دقیق و بی خطر تومور را از بخش های مختلف مغز فراهم می کند. پس از انجام عمل جراحی ممکن است از شیمی درمانی و پرتو درمانی نیز به منظور حصول نتیجه بهتر استفاده شود. بهتر است که درباره فواید و مضرات عمل جراحی با پزشک خود صحبت کنید.
تومور مغزی چیست؟
تومور مغزی بافت توده مانندی است که برخی از سلول های آن به شکل غیر قابل کنترل رشد پیدا کرده و تکثیر می شود. ظاهرا، این سلول ها از مکانیزم هایی که کنترل سلول های طبیعی را بر عهده دارند طبعیت نمی کنند. تومور در حال رشد فضای داخل جمجمه را اشغال کرده و موجب اخلال در عملکرد طبیعی مغز می شود. این تومور می تواند به مغز، با افزایش فشار بر روی آن، با تغییر دادن محل و یا هل دادن آن به سمت دیواره جمجمه، آسیب برساند. همچنین، تومور می تواند اعصاب و بافت سالم مغز را مورد تهاجم قرار داده و به آن صدمه بزند. علائم ظاهری بیماری بر حسب محل قرار گیری تومور در مغز متفاوت است و دلیل آن این می باشد که عملکرد هر قسمت از بدن تحت کنترل قسمت مشخصی از مغز است. به ندرت پیش می آید که تومور مغزی به بیرون از دستگاه عصبی مرکزی که شامل مغز و نخاع می باشد سرایت کند.
برخی از انواع تومور در بین بچه ها بیش از بزرگسالان شایع است. اما چنانچه فرد بزرگسال دچار یکی از این تومورها شود، محل قرار گیری آن در مغز متفاوت از مغز کودکان است. اگر چه هر دو
جنس مذکر و مونث به یک اندازه در خطر ابتلا به تومورهای مغزی نوع اصلی می باشند، اما برخی از انواع تومور نظیر مننژیوم (تومور پرده های مغز) اغلب در زنان اتفاق می افتد در حالی که برخی از انواع دیگر مانند تومور مدولوبلاستوما (تومور مغزی یاخته های غیر متمایز لوله عصبی) بیشتر پسران و مردان جوان را درگیر می کند.
پیش آگهی دادن به هر بیمار، متناسب با حال و روز وی متفاوت است و این بر عهده پزشک معالج است تا شما را از پی آمدهای احتمالی نوع خاص توموری که به آن مبتلا هستید آگاه کند.
شایع ترین علائم تومورهای مغزی چیست؟
شایع ترین علائم تومورهای مغزی می تواند شامل سردد، تهوع و استفراغ باشد که اغلب به هنگام صبح از شدت بیشتری برخوردار است؛ صرع یا تشنج، اشکال در صحبت کردن، اشکال در فکر کردن و یافتن کلمات مناسب، تغییرات رفتاری، ضعف یا بی حسی در یک قسمت یا یک سمت از بدن،گیجی و اشکال در جهت یابی و همچنین فراموشی است. هر قسمت از مغز عملکرد سمت متفاوتی از بدن را بر عهده دارد، بنابر این نشانه ها و علائم ظاهری بیماری، بسته به مکان قرار گیری تومور در مغز متفاوت است.
اگر چه موارد ذکر شده در بالا از شایع ترین علائم تومور مغزی هستند، اما می توانند نشانه ابتلا به سایر مشکلات پزشکی نیز باشند. چنانچه شما هر یک از این علائم را در خود سراغ دارید، می بایست برای آگاهی از تشخیص دقیق و قطعی به پزشک مراجعه کنید.
علائم شایع تومورهای مغزی در کودکان چیست؟
برخی از علائم عمومی تومور مغزی در کودکان می تواند شامل سردرد، حالت تهوع (که معمولا در صبح اتفاق می افتد و با استفراغ همراه نیست)، عدم تعادل و توازن، تشنج، دو بینی و یا هر نوع مشکل بینائی، کاهش هماهنگی بین اعضای بدن،خستگی یا سستی و خواب آلودگی،احساس ضعف در یک سمت از بدن، افزایش اندازه سر، حرکات کنترل نشده چشم،کج خلقی و تغییرات رفتاری است.
علائم این بیماری معمولا در کودکان به آسانی قابل تشخیص نیست، به ویژه در کودکان کم سن و سال تر که قادر به ارائه توصیف کامل از شرایط خود نیستند. برخی از این نشانه ها می تواند مشابه علائم موجود در اغلب بیماری های شایع در کودکان باشد. تفاوت موجود این است که در کودکان مبتلا به تومور مغزی این علائم تداوم پیدا کرده و به مرور زمان وخیم تر می شود. چنانچه شما هر یک از این علائم را در کودک خود سراغ دارید، مهم است که برای آگاهی از تشخیص دقیق و قطعی به پزشک مراجعه کنید.
تومورهای مغزی در کودکان مسری نبوده و علل بروز آن ناشناخته است.
تفاوت بین تومور مغزی اولیه و تومور مغزی متاستاتیک (ثانویه) در چیست؟
تومورهای مغزی اولیه در خود مغز ریشه می گیرند و جز در موارد نادر از مغز به دیگر قسمت های بدن سرایت نکرده و ریشه نمی دوانند. پاتولوژیست ها تومورهای مغزی اولیه را در دو گروه طبقه بندی می کنند: تومورهای گلیال (تومور بدخیم بدون متاستاز که از نورگلی ها درست شده است) و یا تومورهای غیر گلیال. تومورهای گلیوم در نتیجة رشد سرطانی سلولهای حمایتی و یا گلیال به وجود آمده و شامل سلول های ساختمان اسکلتی و نگهدارندة مغز و نخاع می باشد. تومورهای غیر گلیال بر سطح بیرونی و یا درونی ساختار های داخلی مغز مانند اعصاب، رگهای خونی و غدد ریشه می دوانند.
تومورهای متاستیک یا ثانویه، تومورهای سرطانی هستند که ابتداءا در بخش های دیگر بدن ریشه می زنند. برخی از این سلول های سرطانی از طریق خون و یا سلول های مجاور به مغز راه می یابند. از بافتی که سلول های سرطانی از آنجا منشاء می گیرند به عنوان سرطان اولیه یاد می شود. تومورهای مغزی متاستیک اغلب شامل متاستاز یا همان ضایعات ثانویه مغزی هستند که دورتر از منشاء اصلی سرطان ریشه می گیرند. تومورهای متاستیک یا ثانویه، شایع ترین نوع تومور مغزی هستند. در حال حاضر ابتلا به ضایعات ثانویه مغزی رو به افزایش است چرا که افراد مبتلا به سرطان اولیه( که از بافت های دیگر بدن آغاز شده است) مدت زمان بیشتری عمر می کنند و در نتیجه ممکن است با مشکلات بعدی نیز روبرو شوند.
آیا تومورهای مغزی همه از نوع سرطانی هستند؟
برخی از تومورهای مغزی سرطانی هستند و برخی دیگر خیر. در واقع نوع بدخیم تومور است که به نام سرطان شناخته می شود. دو نوع از شایع ترین اشکال سرطانی توده های مغزی، تومورهای مغزی متاستیک (ضایعات مغزی ثانویه) و تومورهای گلیال هستند که در چندین شکل مختلف ظاهر می شوند.
سلول های سرطانی مغز جهش پیدا کرده و ساختار طبیعی خود را از دست می دهند. به این پدیده آناپلازی گفته می شود. مطالعه مقدار آناپلازی به پیش بینی میزان رشد احتمالی تومورهای مغزی کمک می کند. پیش رونده ترین انوع تومور، آنهایی هستند که دارای بالاترین مقدار آناپلازی باشند.
تومورهای خوش خیم، سرطانی نیستند. البته برخی از تومورهای خوش خیم نیز خطرناک هستند مانند تومور مننژیوم پیش رونده. از سوی دیگر برخی از تومورهای خوش خیم مغزی ممکن است بعدا به دلایل ناشناخته به نوع سرطانی تبدیل شوند.
از چه طریقی می توان از نداشتن تومور مغزی اطمینان حاصل کرد؟
این طبیعی است که ما گاهی اوقات متوجه بروز بیماری و پیشرفت آن نمی شویم چرا که برخی بیماریها علائم مشخصی ندارند. اما نقصان در سیستم عصبی، تومورهای مغزی و سردردها به طور معمول با نشانه هایی همراه هستند که علائم ظاهری آنها به راحتی قابل تشخیص بوده و نیازمند پیگیری و مراجعه به متخصص می باشند. اما، این مسئله که شما از قدرت تمرکز طبیعی، حافظه، قدرت شنیداری و دید خوب و همینطور تعادل به هنگام راه رفتن برخوردارید و اینکه تغییر قابل ملاحضه ای را در رفتار و منش خود حس نکرده، یا به لحاظ جسمانی در یک سمت از بدن خود احساس ضعف نمی کنید، این احتمال را که به تومور مغزی دچار شده اید را کم می کند.
آیا تراشیدن موی سر به هنگام عمل جراحی مغز الزامی است؟
معمولا، به استثناء آن قسمت از مو که در مجاورت محل زخم وجود دارد، الزامی به تراشیدن بقیه موی سر نیست. اما در هر صورت، چنانچه شما عمل جراحی در پیش رو دارید، بهتر است بدون هچ گونه احساس خجالتی، این سوال و یا هر سوال دیگری را با جراح خود مطرح کنید.
تومورهای مغزی خوش خیم چه تفاوت هایی با انواع بدخیم آن دارند؟
توده های خوش خیم مغزی را ،چنانچه در محلی باشند که امکان دسترسی به آنها وجود داشته باشد، می توان با عمل جراحی برداشت یا از میان برد. اما توده های بدخیم (سرطانی) آن دسته از تومورهایی هستند که به سرعت رشد کرده و بافت طبیعی مغز را مورد تهاجم و تخریب قرار می دهند. هیچکس به درستی دلیل آن را نمی داند اما برخی از توده های خوش خیم نیز ممکن است به مرور زمان به نوع بدخیم و سرطانی تبدیل شوند.
تومورها را بر حسب سرعت رشد شان به انواع مختلف درجه بندی می کنند. اغلب مؤسسات پزشکی از سیستم طبقه بندی سازمان بهداشت جهانی (WHO) برای تشخیص تومورهای مغزی استفاده می کنند. سازمان بهداشت جهانی، تومورها را برحسب خواستگاه و رفتار سلولی ، از کم تهاجم ترین و خوش خیم ترین انواع تا مهاجم ترین و بدخیم ترین آنها طبقه بندی می کند. البته بر حسب نوع تومور، گوناگونی هایی نیز در سیستم های طبقه بندی به چشم می خورد. تعیین دسته و درجه وخامت تومور هر بیمار به تشخیص رفتارهای احتمالی وی کمک می کند.
قائل شدن تمایز میان توده های بدخیم و خوش خیم به آسانی ممکن نیست. برخی از توده های خوش خیم، به شرط آنکه در محل های خطرناک و به دور از دسترس پزشک باشند، ممکن است به اندازه انواع بدخیم آن خطر آفرین باشند. برعکس، برخی از انواع بدخیم تومور نیز هستند که با موفقیت قابل درمان می باشند.
اگر چه توده های مغزی می توانند به دسته ها یا طبقات خاصی محدود شوند، اما هر بیماری تومور مغزی مخصوص به خود را دارد. تومور هر بیمار، برحسب آرایش مولوکولی آن، ویژکیها و الگوهای رشد بسیار متنوعی خواهد داشت.
عقب نشینی تومور مغزی به چه معنا می باشد؟
بودن در مرحله ثبات و یا عقب نشینی معمولا به این معنی است که سلول های سرطانی وارد مرحله ای شده اند که رشد و تکثیر آنها متوقف شده است. این مشخص نیست که آیا سلول های سرطانی دوباره رشد خواهند کرد یا خیر. در برخی موارد، تومور خود به خود تخریب شده و در نهایت توده ای از سلول های مرده باقی می ماند که آن بخش از مغز را اشغال کرده است؛ به این حالت نکروسیس گفته می شود. در مواقع دیگر، سلول های سرطانی زنده و فعال باقی مانده و قابلیت رشد خود را حفظ می کنند. این به آن معنی است که تومور ممکن است در آینده مجددا عود کند.
تومورهای برگشت پذیر یا عود کننده چه نوع تومورهایی هستند؟
تومورهای عود کننده آنهایی هستند که بعد از عقب نشینی و یا برداشته شدن از راه جراحی، مجددا رشد می کنند.
این تومورها عموما در همان محل قبلی ظاهر می شوند، اما این امکان وجود دارد که در جای دیگری از مغز و یا نخاع نیز ریشه بدوانند. هر دو نوع تومورهای خوش خیم و بدخیم، قابلیت بازگشت مجدد بعد از درمان اولیه را دارند. توموری که از راه شیمی درمانی و یا پرتو درمانی با آن مقابله شده است ممکن است ناپدید شود و یا عقب نشینی کند که در هر دو حالت تکثیر سلول های سرطانی متوقف می شود. عقب نشینی سلول های سرطانی ممکن است دائمی و یا موقت باشد. پیش بینی این موضوع که آیا سرطان دوباره عود می کند یا خیر، غیر ممکن است. بنابراین، حتی پس از درمان نیز، بیمار به طور حتم نیاز به معاینه پزشک دارد که معمولا لازمه انجام این گونه معاینات، حتی اگر تومور خوش خیم باشد، تهیه عکس ام آی آر(MIR) است.
نحوه تشخیص تومورهای مغزی به چه صورت است؟
تشخیص تومور مغزی به طور معمول شامل چندین مرحله است که عبارت از معاینه، اسکن مغزی و نمونه برداری می باشد.
تشخیص تومور مغزی به طور معمول شامل چندین مرحله است که عبارت از معاینه، اسکن مغزی و نمونه برداری می باشد.
شیوه های استاندارد برای درمان تومورهای مغزی شامل عمل جراحی، پرتو درمانی و شیمی درمانی است. به طور معمول، پرتو درمانی و یا شیمی درمانی به عنوان روش های ثانویه و یا کمکی در رفع تومورهایی که تنها از طریق جراحی قابل درمان نیستند تلقی می شوند. اگر چه در مواردی که جراحی امکان پذیر نباشد پرتو درمانی و شیمی درمانی تنها راه های ممکن برای مقابه با بیماری هستند.
در بسیاری از موارد، به محض تشخیص بیماری، تصمیم گیری در رابطه با شیوه درمان می بایست به سرعت انجام گیرد به ویژه اگر قرار باشد عمل جراحی صورت پذیرد. در صورت امکان، پزشک و خانواده بیمار می بایست با یکدیگر در رابطه با چگونگی درمان با توجه به نوع تومور و محل قرار گیری آن در مغز مشورت کنند. در درمان تومورهای مغزی، معمولا ارجح ترین اقدام، بهره گیری از یک تیم درمانی است که متشکل از متخصصین مختلف در رشته های گوناگون پزشکی باشد که عبارتند از جراحان مغز و اعصاب، متخصصین بیماریهای داخلی مغز و اعصاب، پرتو شناسان، آسیب شناسان و دیگر اعضای حرفه پزشکی.
چه نوع داروهایی برای درمان بیماران مبتلا به تومور مغزی تجویز می شود؟
داروهایی که اغلب برای بیماران مبتلا به تومور مغزی تجویز می شود شامل داروهای استروئید برای رفع ادم یا ورم مغزی و نیز داروهای ضد صرع برای کنترل تشنج است.
استروئیدها (گلوکو-کورتیکوئیدها) داروهایی هستند که ادم مغزی را کاهش می دهند. استروئیدها می توانند در مرحله پیش از عمل جراحی، به تسکین دردهایی که ممکن است موجب اختلال در سرعت تصمیم گیری برای انتخاب راه علاج مناسب شود، کمک کنند. استروئیدها ممکن است از زمان تشخیص بیماری و یا حتی قبل و بعد از عمل تجویز شوند. استروئید هاییی که معمولا مورد استفاده قرار می گیرند شامل دگزامتازون( دکادرون)، پردنیزون و متیل پردنیزولون باشند. این داروها سلول های سرطانی را از بین نمی برند اما حال عمومی بیمار را بهتر می کنند. استروئیدها ممکن است به تنهایی و یا همراه با دیگر شیوه های درمان تجویز شوند. هنگامی که ورم فروکش کرده و تحت کنترل درآید، دز تجویزی داروها نیز به تدریج کاهش می یابد.
استروئیدها ممکن است در دراز مدت و یا حتی در کوتاه مدت عوارض ناخواسته ای بر جای بگذارند. از شایع ترین عوارض جانبی کوتاه مدت می توان به بی خوابی، گر گرفتگی و ورم صورت، افزایش اشتها، نوسانات خلقی و تغییرات رفتاری اشاره کرد. البته آن دسته از افرادی که استروئیدها را برای یک دوره کوتاه چند روزه و یا چند هفته ای استفاده می کنند، این عوارض جانبی را تجربه نمی کنند. از عوارض جانبی که در اثر استفاده طولانی مدت از استروئیدها بروز می کند می توان به عنوان مثال از آب مروارید، پوکی استخوان، ضعف عضلانی و دیابت نام برد. بیمار هرگز نباید مصرف استروئید را بدون اطلاع پزشک قطع کند. اما در صورت بروز هرگونه عوارض جانبی، می بایست مسئله را با پزشک در میان بگذارد.
داروهای ضد صرع، آن دسته از داروهایی هستند که برای کنترل تشنج مورد استفاده قرار می گیرند. این داروها یا در قالب یک اقدام پیش گیرانه به بیمار توصیه می شوند و یا در صورتی که وی قبلا دچار تشنج شده باشد به وی تجویز می گردند. از برخی از شایع ترین داروهای ضد صرع می توان به فنی توئین (دیلانتین)، کاربامازپین (تگرتول)، والپروات (والپوریک)، گاباپنتین، توپیرامات و لاموتریژین اشاره کرد. نوع و مقدار داروی تجویز شده از سوی پزشک بسته به شدت تشنج و تأثیرات جانبی دارو متغیر است.
ممکن است پزشک مقدار داروی ضد تشنج را کاهش دهد و این درصورتی پیش می آید که بیمار تاکنون دچار حمله صرع نشده و یا مدت زیادی از زمان آخرین تشنج وی می گذرد. بیمار هرگز نباید خودسرانه اقدام به قطع دارو کند. وی باید بداند که عوارض جانبی داروهای ضد صرع به میزان قابل توجهی از شخصی به شخص دیگر متفاوت است. پزشک ممکن است داروی بیمار را در صورتی که عوارض جانبی مشکلات جدی را ایجاد کرده باشند تغییر دهد. برخی از داروهای مصرفی از سوی بیمار ممکن است اثرات شفا بخش داروهای ضد صرع را کاهش و یا بالعکس افزایش دهند. استفاده همزمان از برخی داروهای شیمی درمانی و داروهای ضد صرع ممکن است نتیجه مؤثر هر دو دارو را کاهش دهد. در این گونه موارد از آزمایش خون و یا دیگر شیوه ها برای تشخیص تداخل احتمالی اثر دو دارو استفاده می شود.
بهتر است که بیمار به منظور کمک به پزشک در تشخیص اثرات ناشی از تداخل دارویی، لیستی از داروهای مصرفی خود به ویژه آنهایی را که با یکدیگر در تضاد هستند نگاه دارد. همچنین وی می بایست علائمی را که ممکن است در نتیجه عوارض جانبی مصرف داروها به وجود آمده باشد به خاطر بسپارد.
درباره دکتر
دکتر آرمین جهانگیری بابادی جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات، عضو هیئت علمی دانشگاه جندی شاپور اهواز ، بورد تخصصی از دانشگاه شهید بهشتی تهران
جراحی تومور مغزی,دیسک کمر و دیسک گردن,جراح ستون فقرات,جراحی آندوسکوپی مغز و قاعده جمجمه ,جراحی مغز و اعصاب کودکان ,درمان بدون جراحی دیسک کمر ,تومور های مغزی کودکان ,جراحی آنوریسم مغزی ,دارای مقالات متعدد در ژورنال های معتبر جراحی مغز و اعصاب به زبان انگلیسی، عضو کمیسیون های علمی در دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز و نظام پزشکی اهواز ، پزشک معتمد پزشکی قانونی ، عضو انجمن جراحان مغز و اعصاب ایران و اروپا.